Varen, het schip onderhouden, lading laden en lading lossen, dat is wel zeer kort gezegd het werk in de binnenvaart. Een mooi beroep met vrijheid, lucht en ruimte. Wanneer meer zelfstandigheid gewenst is met een eigen schip dan is het ondernemen essentieel om het schip varende te houden. Wet- en Regelgeving, boekhouden en een pakkend marketing verhaal schrijven om de bank over de brug te krijgen is niet ieders hobby. Wil je in deze tijd een bedrijf runnen, dan is een doordacht bedrijfsplan een must. Geen bank accepteert: “het is zo een mooi schip en ik wil het zo graag”. Artikel 2.2 van het Binnenvaartreglement zegt dat de vakbekwaamheid voor het runnen van een eigen bedrijf kan worden aangetoond met ‘het vakdiploma Ondernemer in de binnenvaart van het CBR’. Hiervoor zijn nodig de modules Kennis schip en Veiligheid & Milieu om op te gaan voor het examen Nationale en Internationale Vervoersmarkt. De cursus Ondernemer Binnenvaart bereidt de toekomstig ondernemer voor op dit examen. De cursus is voor de derde keer van start gegaan op 10 oktober j.l. bij de Maritieme Academie Holland in IJmuiden. Op 24 april 2015 start de cursus weer.
Volgens de divisie CCV van het CBR zijn voor het examen Nationale en Internationale Vervoersmarkt 33 kandidaten opgekomen in 2012 en in 2013 41 kandidaten. Het lage slagingspercentage (ongeveer 35%) was reden voor de onderhoudsketen van het CCV een signaal af te geven aan opleidingsinstituten. Er zijn te weinig examens afgenomen om van significante cijfers te spreken, maar in 2014 is het slagingspercentage spectaculair gestegen naar 62,5%, waarschijnlijk dankzij o.a. de door Nova Contract ontwikkelde cursus OB (Ondernemer Binnenvaart), die gedegen voorbereidt op het leven als zelfstandig ondernemer én voor het examen bij het CCV. De Europese Wet- en Regelgeving is het grootste struikelblok bij het examen. Als binnenvaarder ben je nu eenmaal al snel over de grens werkzaam en heb je hier onherroepelijk mee te maken.
André Friedrich – één van de eerste cursisten van de cursus Ondernemer Binnenvaart (OB) Maritieme Academie IJmuiden – geeft toe dat praktijkervaring belangrijk is maar dat met meer theoretische kennis je gewoon verder komt. Hij runde al vele jaren het familiebedrijf en is uit nieuwsgierigheid aan de cursus ondernemen begonnen en kijkt met tevredenheid erop terug. Je hebt de kennis nodig. En iedereen kan het leren! Vier modules worden doorgewerkt: Marketing, Administratie, Financieel management en Organisatie. Iedere module is twee dagen en tussen iedere module zit twee weken om te werken aan de opdrachten. Onder begeleiding wordt een begin gemaakt met het schrijven van het ondernemingsplan. Geduldig wijst Bart Verkade (docent Maritieme Academie IJmuiden) op het belang van visie ontwikkeling en een strategisch plan. Weet wat je wil en onderzoek welke opties realistisch zijn. Maak je droom waar en schrijf het op als een boeiend verhaal. Het schrijven van een plan is één ding, het vervolgens presenteren een tweede. Het maken van een PowerPoint Presentatie is onderdeel van de cursus. Het enthousiasme en overtuiging doen de rest. Tenslotte gaat het erom de ander te overtuigen van de kansen die ondernemen in de binnenvaart biedt. En de kansen zijn er. Na het voltooien van de modules OB en de presentatie van het ondernemersplan kan de toekomstige ondernemer opgaan voor het examen Nationale en internationale Vervoersmarkt bij het CCV en zo het vakbekwaamheidsdiploma verwerven en de Rijnvaartverklaring aanvragen.
Enthousiast onderschrijft Pieter Hoefnagel het belang van jezelf ontwikkelen en te leren. Hij volgde de cursus OB op de Maritieme Academie IJmuiden en is intussen geslaagd voor het examen. Ook al was hij al enige jaren in het bedrijf van zijn vader bezig als ondernemer, van deze cursus heeft hij enorm veel geleerd. Hij betaalt nu minder belasting dan voorheen, kan de balans lezen en interpreteren en ziet het nut van marktonderzoek. Pieter is een workaholic uit Urk en begonnen in de zeevisserij van zijn vader. Toen daar geen droog brood meer in te verdienen was heeft hij in 12 zaterdagen zijn vaarbewijs gehaald. Van de visserij naar de binnenvaart was wel een overstap maar was snel gewend. Met een duidelijk doel voor ogen kocht hij samen met zijn vader een duwboot en startte zijn bedrijf. Hij nam zich voor binnen twee jaar onafhankelijk te worden. Nu vaart hij met drie duwboten waaronder een Multicat en vijf man personeel. De vrijheid die je hebt met de duwboot is hem lief. Je werkt rechtstreeks voor de bedrijven en maakt daarmee de afspraken. Een ondernemer in hart en nieren die zich verder wil ontwikkelen en geen grenzen ziet aan de mogelijkheden in de binnenvaart.
In oktober dit jaar is de cursus van start gegaan met zeven cursisten. De cursisten komen met eenzelfde motivatie maar allen met een verschillende achtergrond. B. de Graaf voer 27 jaar als schipper in dienst van een opdrachtgever en toen de wegen scheidden heeft hij besloten om eventueel zelf ondernemer te worden in de binnenvaart. Een andere cursist zat in de agrarische sector en is geswitcht van land naar water. En als je vader reder is in de binnenvaart dan ligt de keuze meer voor de hand. Dan zijn er vier cursisten die de opleiding tot schipper volgden bij het STC. Zij hoorden van de opleiding Ondernemer Binnenvaart en om hun kansen te vergroten in de binnenvaartmarkt is ervoor gekozen eerst de cursus te volgen. De laatste Module Organisatie is geweest op 21 en 22 november. De cursus is leuk, zinvol, nuttig is in het algemeen de reactie. De modules zijn overzichtelijk en volkomen toegeschreven naar de binnenvaart. Soms behoorlijk pittig zoals de module Financieel Management. Met de goede uitleg en de mogelijkheid direct de antwoorden op je vragen te krijgen is het goed te doen. Voorheen werden de boeken opgestuurd voor zelfstudie en moest je het zelf maar uitzoeken. Nu nog de algemene presentatie van hun persoonlijke marketingplan en dan opgaan voor het examen bij het CCV. Peter Geijsel (docent Nova Contract) heeft vertrouwen dat allen zullen slagen voor het examen Nationale en Internationale Vervoersmarkt. “Er wordt hard gewerkt en de goede vragen gesteld”.
De binnenvaartwereld wordt gezien als een mannenwereld. Hoewel vrouwen regelmatig meevaren en meehelpen in het bedrijf en voor de mannen vaak niet onder doen, zijn er nog steeds weinig meisjes/vrouwen die voor de opleiding gaan. Tot nu toe hebben zich nog geen vrouwelijke cursisten voor de cursus Ondernemer Binnenvaart gemeld.
Ondernemen is steeds meer een belangrijk aspect van de binnenvaart. Zeker in de moeilijke tijd waarin de branche verkeert. De NRC (20 november 2014) publiceerde nog een kritisch artikel en noemde o.a. ‘de onbalans in vraag en aanbod, schippers laten zich tegen elkaar uitspelen, de lange levensduur van schepen’ als belemmering van groei. Maar ook ‘ bij de kleine schepen, varend op smallere vaarwegen is minder concurrentie,..”. In hetzelfde artikel pleit Bart Verkade voor samenwerking: “Met tien of twintig coöperaties sta je sterk tegenover de bevrachters”. Tegelijkertijd laat de Marktobservatie 2014 van de CCR (Centrale Commissie voor de Rijnvaart) zien dat een lichte groei zich aftekent. Nu je voorbereiden op een toekomstige positieve groeiende markt is het verstandigste wat je kunt doen. Wat de cursus Ondernemer Binnenvaart interessant maakt is dat ook per module ingeschreven kan worden. Wil de schipper meer weten of up-to-date informatie ontvangen over bijvoorbeeld Marketing of Financieel Management dan kan de module los gevolgd worden. www.maritiemeacademieholland.nl/cursussen/cursus_ondernemer_binnenvaart
truus den hartog / info@routard.nl / 0611010357

Europese uitwisseling docenten en leerlingen binnenvaart
Eén van de gevolgen van de oprichting van EDINNA (EDucation in INland NAvigation) is dat binnenvaartscholen in Europa elkaar beter weten te vinden. Zo is een eerste aanzet gegeven om te komen tot Riverspeak, waarbij Engelse standaardzinnen die op de binnenvaart van toepassing zijn nu vertaald zijn naar Nederlands, Duits en Frans, maar in de toekomst ook naar andere talen. Er is een voorstel naar de Europese Commissie gezonden met eenduidige competentieprofielen die de kennis en kunde van het binnenvaartpersoneel vastlegt. Maar niet alleen op bestuurlijk niveau is contact, ook uitwisseling van leerlingen en docenten vindt plaats. In 2011 is een touringcar met leerlingen (vierde jaars VMBO) en docenten van de Maritieme Academie Harlingen naar Duisburg afgereisd en heeft daar het Schiffer-Berufskolleg Rhein bezocht. Een aantal dagen is er doorgebracht om intensiever met elkaar te praten over de opleiding en er zijn lessen bijgewoond. Ypke Boersma docent natuurkunde zegt: ‘Bijzonder hoe anders het is. Bij de natuurkundeles ligt het accent op de theorie en wordt nog ouderwets met een krijtbord gewerkt. Het gezag dat de docenten hebben maakte indruk.’ Hoewel het een boeiend bezoek was is het lastig het ieder jaar te herhalen. In de eerste plaats de kosten van verblijf en vervoer en dan mis je ook nog een lesweek. In het strakke programma is dat niet haalbaar. In vervolg op het bezoek in 2011 wordt jaarlijks een bezoek gebracht aan de school in Duisburg door vierde jaars VMBO-Binnenvaart leerlingen. Als verplicht onderdeel van de opleiding VMBO-Binnenvaart bij de Maritieme Academie Harlingen maken zij de Rijnreis van één week. De reis wordt gemaakt met het opleidingenschip de Prinses Máxima waar 22 leerlingen aan boord gaan. Er wordt van Amsterdam via Nijmegen naar Keulen gevaren en onderweg een middag afgemeerd in Ruhrort/Duisburg. De middag wordt besteed aan contact met de school waar de leerlingen worden rondgeleid. Leuk en leerzaam zegt het merendeel van de leerlingen. Het bezoek aan de prachtige 3D/360⁰ binnenvaart simulator en aan de nagebouwde tanker waarmee laden en lossen kan worden geoefend en het dichten van lekkages, hebben indruk gemaakt. De communicatie verloopt meestal vlot. Verrassend dat veel docenten Nederlands spreken of in ieder geval verstaan. Nederlands is op het Schiffer-berufskolleg Rhein een vast onderdeel van de opleiding. Terwijl nautisch Duits in het eerste en tweede jaar wordt gegeven in Harlingen en vervolgens nog in het vierde jaar.
In Duitsland begint de opleiding Binnenvaart met 17/18 jaar. Na de Realschule wordt de beroepskeuze gemaakt. Het verschil in leeftijd is tevens een verschil in beleving. De VMBO-leerlingen zijn 15 jaar. Schipper George Klos van de Prinses Máxima vindt het jammer dat MBO-studenten binnenvaart in de BBL-opleiding geen gelegenheid hebben in schoolverband mee te doen aan uitwisseling. Zij volgen de stage en tijdens de lesweken biedt het strakke programma geen ruimte om iets extra’s te doen.
Incidentele uitwisseling vindt ook plaats. Tijdens de Tallship races in juli van dit jaar meerden de schepen af in Harlingen. Dé gelegenheid om de leerlingen ook hiermee kennis te laten maken. Voor een kleine vergoeding zijn de eind derde jaars meegevaren op één van de tall ships naar Frederikshaven Noorwegen. Het is dan wel geen binnenvaart maar als ervaring is het bijzonder belangrijk. Tijdens de dagen dat de schepen in de haven van Harlingen lagen heeft de Prinses Máxima zich nuttig gemaakt. Twee Russische docenten van de school in St. Petersburg en docenten uit Duisburg hebben aan boord geslapen en kennis gemaakt met de Nederlandse opleiding. Twee docenten uit Antwerpen hebben het afnemen van praktijkexamens bijgewoond. Vol bewondering waren zij over de wijze waarop VMBO-leerlingen zelfstandig (onder toezicht) in het derde jaar het schip varen, ankeren en aanleggen. De leerlingen beginnen al in het eerste jaar met dagtrainingen aan boord. In het derde jaar wordt meer zelfstandigheid ingebracht. Zij maken de reis Rotterdam-Millingen-Kampen en Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen. De vaartijd is verdeeld over keukendienst, dekdienst en in de stuurhut aan het werk met navigeren, communicatie en natuurlijk varen. In het vierde jaar is de Rijnreis van een week en een koppelreis (varen in koppelverband met de Amalia- een duwbak met tankersfaciliteit) van Harlingen naar IJmuiden.
Al deze activiteiten leiden tot succes. De klassen zitten vol en er is een wachtlijst wanneer je nu wilt inschrijven. Na de opleiding is er werk in vele richtingen die met varen te maken hebben. Op passagiersschepen, baggerschepen, binnenvaart, schepen die de booreilanden bevoorraden, etc.
Dankzij EDINNA is nu een begin aan uitwisseling docenten en leerlingen in gang gezet. Het is nog mager en het is te hopen dat de contacten in de toekomst intensiever en regelmatiger gaan plaats vinden om van elkaar te leren. Zoals op de website van het Schiffer-Berufskolleg Rhein te lezen is: “Auch im Unterricht spielt das Thema Europa eine zentrale Rolle. Wer ständig in Europa unterwegs ist sollte auch über Europa informiert sein.”

truus den hartog
info@routard.nl
0611010357